Bij vrouwen met vaginisme spannen de spieren van de bekkenbodem zich onwillekeurig aan wanneer iets de vagina nadert, bijvoorbeeld een penis, vinger of tampon. Enkel de gedachte aan penetratie kan al voldoende zijn om een vaginistische reactie teweeg te brengen.
Vaginisme kan onder andere veroorzaakt worden door een vervelende ervaring of door pijn tijdens eerdere pogingen om te vrijen. De oorzaak is echter niet altijd duidelijk. Vaginisme maakt dat gemeenschap niet mogelijk is of erg veel pijn doet.